η ελληνική κοινωνία είναι ανίκανη να πιέσει τις επιχειρήσεις

Την περασμένη εβδομάδα είδε το φως της δημοσιότητας μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα (από την MRB Hellas για το Ινστιτούτο Επικοινωνίας), σχετικά με αυτό που έχει καθιερωθεί να λέγεται «εταιρική κοινωνική ευθύνη». Το ενδιαφέρον, τουλάχιστον για τον γράφοντα, δεν εστιάζεται στη θετική πλευρά των αποτελεσμάτων της έρευνας, δηλαδή στο πόσο βελτιώνεται η κοινή αντίληψη για τον ενεργό ρόλο που μπορεί να παίξουν οι επιχειρήσεις στην κοινωνική προστασία και προαγωγή, αλλά στα αρνητικά, δηλαδή στον βαθμό αδιαφορίας των πολιτών για τις επιχειρηματικές πρακτικές και την θολή αντίληψή τους για την παρέμβαση που πρέπει να έχουν οι κάθε είδους εταιρείες.

Για παράδειγμα, είναι εντυπωσιακό ότι το 62,1% των ερωτηθέντων δεν έχει καμία γνώση ή άποψη (η… γνωστή απάντηση ΔΞ/ΔΑ, Δεν Ξέρω/Δεν Απαντώ) για ποια ζητήματα θα έπρεπε να θεωρούνται απόλυτα υπεύθυνες οι εταιρείες. Θέματα όπως η καλή ποιότητα των προϊόντων, ο σεβασμός στο περιβάλλον, η αξιοπιστία, η μείωση των τιμών ή το σωστό επίπεδο των τιμών φαίνεται ότι δεν εμπίπτουν για τους περισσότερους στις εταιρικές υποχρεώσεις. Ακόμα λιγότερο, ο σεβασμός στο καταναλωτικό –και όχι μόνο– κοινό, η σωστή εξυπηρέτηση, ο σεβασμός προς τους υπαλλήλους, η αποφυγή της φοροδιαφυγής…

Κατά ποσοστό 60,2% οι ερωτηθέντες δηλώνουν ότι δεν σκέφθηκαν να επιβραβεύσουν μια εταιρεία, η οποία δρα με κοινωνικά υπεύθυνο τρόπο, αγοράζοντας τα προϊόντα της ή μιλώντας θετικά γι’ αυτήν. Κατά ποσοστό 41,1% δεν σκέφθηκαν ούτε το αντίθετο. Να τιμωρήσουν, δηλαδή, μια ανεύθυνη επιχείρηση, σταματώντας τις αγορές των προϊόντων της ή μιλώντας επικριτικά γι’ αυτήν. Η εικόνα καθίσταται χειρότερη αν συνυπολογίσει κανείς ότι το υπόλοιπο ποσοστό απαντά είτε ότι πράγματι επιβράβευσε ή τιμώρησε μια επιχείρηση, είτε ότι το σκέφτηκε μεν, αλλά δεν το έπραξε. Αρα, το συνολικό ποσοστό της αδιαφορίας είναι μεγαλύτερο.

Η αδιαφορία αυτή, μάλιστα, δηλώνεται ανενδοίαστα. 34,1% των ερωτηθέντων δηλώνουν αδιάφοροι για την κοινωνική υπευθυνότητα των επιχειρήσεων και 22,1% «μάλλον αδιάφοροι». Από τους υπόλοιπους, 17,7% θεωρούν εαυτούς «παρορμητικούς» (δηλαδή μη ανήκοντες σε κάποια σταθερή κατηγορία, αλλά δρώντες κατά περίπτωση), 8,8% «μάλλον συνειδητοποιημένους» και 16,2% «συνειδητοποιημένους». Δεν προκαλεί απορία, λοιπόν, το γεγονός ότι το 53% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι «η κυβέρνηση θα έπρεπε να δημιουργήσει νόμους που θα υποχρεώνουν τις εταιρείες να εργαστούν για μια καλύτερη κοινωνία, έστω κι αν αυτό οδηγούσε σε υψηλότερες τιμές προϊόντων και λιγότερες θέσεις εργασίας»! Κατά το ίδιο ποσοστό (53%) οι ερωτηθέντες πιστεύουν ότι «οι μεγάλες εταιρείες ΔΕΝ θα έπρεπε να εμπλέκονται άμεσα στην επίλυση των μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων στην κοινωνία μας». Προφανώς, διότι αυτά θα πρέπει να τα επιλύσει η πολιτική διαδικασία.

Τα ανωτέρω παρατιθέμενα ευρήματα είναι μάλλον αρκετά για να δείξουν γιατί η ελληνική κοινωνία είναι ανίκανη να πιέσει τις επιχειρήσεις να γίνουν ανταγωνιστικές, είτε σε επίπεδο τιμών είτε σε επίπεδο ποιότητας. Εξηγούν, επίσης, γιατί όλες οι προσπάθειες για μποϊκοτάζ προϊόντων στη χώρα μας έχουν καταρρεύσει. (Η μόνη φορά που πέτυχε μποϊκοτάζ στην Ελλάδα ήταν το 1995 όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου επέβαλε εμπάργκο στα Σκόπια και οι Ολλανδοί είχαν την έμπνευση να αντιτεθούν στην απόφαση αυτή. Τα ολλανδικά προϊόντα έπαψαν διά μιας να ενδιαφέρουν σύμπαντες τους Ελληνες).

Παραδόξως, τη δυσφορία των καταναλωτών –είτε για τις υψηλές τιμές είτε για την κακή ποιότητα των προϊόντων– συγκεντρώνει παραδοσιακά η εκάστοτε κυβέρνηση, η οποία ευκόλως θεωρείται υπεύθυνη για τα πάντα. Την επανάληψη του φαινομένου αυτού βλέπουμε και τώρα, πρώτα με τον πανικό που σκόρπισε σε πολίτες και κυβερνητικά κλιμάκια η (μάλλον μικρής εμβέλειας) υπόθεση του νοθευμένου ηλιέλαιου, αλλά και η γνήσια αγωνία των αρμόδιων κυβερνητικών παραγόντων να παρέμβουν στην αγορά, προκειμένου να συγκρατηθούν ή και να μειωθούν οι τιμές.

Οι πολίτες, στο μεταξύ, δεν παρεμβαίνουν, περιμένοντας την κατάσταση να αλλάξει μέσω της διαπραγμάτευσης μεταξύ επιχειρήσεων και κυβέρνησης. Καταναλωτικό κίνημα δεν υπάρχει.

Στο κλίμα αυτό, καθίσταται μάλλον απαισιόδοξη κάθε πρόβλεψη για το μποϊκοτάζ στο «ακριβό γάλα, με τιμή πάνω από 1 ευρώ το λίτρο», που επιχειρεί η ομοσπονδία των καταναλωτικών οργανώσεων από 19 ώς 24 Ιουνίου.

Ομως, όσο οι πολίτες παραμένουν απαθείς για την προστασία των συμφερόντων τους και περιμένουν από τους πολιτικούς να τους λύσουν τα κάθε είδους προβλήματα, το οικονομικό και εμπορικό οικοδόμημα στην Ελλάδα θα παραμένει στρεβλό και οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί θα υποφέρουν.