Τουρισμός, αθηνοκεντρισμός και μετά… το χάος

άρθρο του ΤΟΥ ΧΑΡΗ ΣΑΒΒΙΔΗ στο kreport.gr

ΙΟΒΕ και Παρατηρητήριο Περιφερειακών Πολιτικών παρουσίασαν το πρώτο τεύχος της Έκθεσης Κοινωνικών και Οικονομικών Τάσεων στις Ελληνικές Περιφέρειες. Σε αυτή συγκεντρώνονται πλήθος στοιχεία για τις δημογραφικές τάσεις, την οικονομία και τις επιχειρήσεις, τον χρηματοπιστωτικό τομέα, την αγορά εργασίας, τις κοινωνικές πολιτικές, το περιβάλλον και τη χωροταξία. Η πολυεπίπεδη προσέγγιση των περιφερειακών ανισοτήτων βοηθά στην καλύτερη κατανόηση των τάσεων – χαρακτηριστικό παράδειγμα η σχέση δημογραφίας, γήρανσης του πληθυσμού και οικονομικών επιδόσεων.

Η Κρήτη είναι η μόνη περιφέρεια της Ελλάδας που μετά το 2010 καταγράφει αύξηση, έστω και οριακή, πληθυσμού (+0,08%). Ακόμα κι εκεί ο ρυθμός είναι κατά πολύ χαμηλότερος της προηγούμενης εικοσαετίας (8,25%), όταν αύξηση σημειωνόταν σχεδόν σε όλες τις περιφέρειες (εξαίρεση Δυτική Ελλάδα και Δυτική Μακεδονία), με τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου να πετυχαίνουν την υψηλότερη αύξηση (8,73%). Συνολικά φαίνεται τα νησιά να έχουν σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες καλύτερες επιδόσεις από την ηπειρωτική χώρα, πιθανότατα χάρη στον τουρισμό, που προσφέρει διέξοδο και προοπτική στους νεότερους. Στον αντίποδα, στην Δυτική Μακεδονία καταγράφεται δημογραφική κατάρρευση (-11,34%), δεδομένων και των προκλήσεων που προκύπτουν από την απολιγνιτοποίηση.

Η συρρίκνωση του πληθυσμού συνεπάγεται και γήρανσή του, καθώς δεν γεννιούνται παιδιά και όσοι εγκαταλείπουν τις περιοχές είναι κατά βάση νέοι. Έτσι το μερίδιο των άνω των 60 ετών αυξάνεται με γοργό ρυθμό, προσεγγίζοντας πλέον το 35% στην Ήπειρο και ξεπερνώντας το 30% σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, πλην των δύο μεγάλων αστικών κέντρων. Και πάλι νησιά του Νοτίου Αιγαίου και Κρήτη καταγράφουν καλύτερες επιδόσεις.

Σε κατά κεφαλή ΑΕΠ η Αττική ξεχωρίζει κατά πολύ, υπερβαίνοντας τον μέσο όρο της χώρας 35% – περίπου όσο υπολείπεται η ίδια από τον μέσο όρο της ΕΕ. Λόγο των βιομηχανικών περιοχών περί της Αττικής, στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Στερεά Ελλάδα και ακολουθούν τα νησιά. Αξιοσημείωτη η υστέρηση της Κρήτης αλλά και η σχετικά υψηλή θέση της Δυτικής Μακεδονίας. Στην τελευταία θέση, ενδεχομένως ως αποτέλεσμα της γεωγραφικής απομόνωσης, το Βόρειο Αιγαίο.

Μελετώντας τη συνεισφορά των επιμέρους κλάδων στην προστιθέμενη αξία, προκύπτει με σαφήνεια η πρωτοκαθεδρία του τουρισμού στα νησιά: Σε Νότιο Αιγαίο και Ιόνιο, ο τουρισμός συνεισφέρει περίπου το μισό ΑΕΠ. Στην Κρήτη το μερίδιο είναι ελαφρώς χαμηλότερο, καθώς το νησί έχει και σημαντική αγροτική παραγωγή. Φαίνεται, επίσης, η αυξημένη σημασία της απολιγνιτοποίησης στη Δυτική Μακεδονία, όπου πάνω από το ένα τρίτο της προστιθέμενης αξίας συνεχίζει να προκύπτει από βιομηχανικές δραστηριότητες, δηλαδή την παραγωγή ρεύματος στα εργοστάσια της ΔΕΗ. Εντυπωσιακό, επίσης, είναι ότι σε 6 από τις 15 περιφέρειες το μεγαλύτερο μερίδιο του ΑΕΠ προκύπτει από δημόσιες υπηρεσίες. Μόνο η Αττική δείχνει να ακολουθεί την τάση της ΕΕ (κυρίαρχες οι ιδιωτικές υπηρεσίες) αλλά αυτό αρκεί για να καθορίσει το στίγμα στο σύνολο της χώρας.

Η Αττική είναι και η περιφέρεια που προσεγγίζει τον μέσο όρο της ΕΕ σε όρους συνολικής ανταγωνιστικότητας. Με βάση δείκτη της Eurostat που καλύπτει διαφορετικές διαστάσεις της ανταγωνιστικότητας, η Αττική υπολείπεται μερικές μονάδες του ευρωπαϊκού μέσου όρου και τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε τροχιά σύγκλισης (ο δείκτης αυξάνεται 5,8% ετησίως, ενώ στην ΕΕ κατά μέσο όρο με 0,8%).

Αντιθέτως η υπόλοιπη χώρα υπολείπεται τουλάχιστον κατά 30 μονάδες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Εντυπωσιακή είναι η υστέρηση που καταγράφεται για τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου, όπου μάλιστα η ανταγωνιστικότητα φθίνει τα τελευταία χρόνια (όπως και σε εκείνα του Ιονίου) – πιθανότατα ως αποτέλεσμα της σημαντικής αύξησης των τιμών. Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας στη Θεσσαλία θα δημιουργούσε προσδοκίες, πλην όμως ακολούθησε ο Ντάνιελ…

ΥΓ: Τα διαγράμματα αντλήθηκαν από την έρευνα που είναι αναρτημένη στο site του ΙΟΒΕ